Αθανάσιος Κονταξής
Μηχανολόγος Μηχανικός
πρώην Σχολικός Σϋμβουλος
Η αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (EEK)
που επιχειρήθηκε τα τελευταία χρόνια, με την ενδυνάμωση περισσότερο των
χαρακτηριστικών του Σχολείου, απέδειξε ότι η επένδυση στον Άνθρωπο
(μαθητές και εκπαιδευτικούς) μπορεί να αποβεί περισσότερο αποδοτική από
τη μονοδιάστατη επένδυση στο Επάγγελμα, με σκοπό την οικονομία. Κατά τη
γνώμη μας, απέδειξε επίσης ότι οι δύο δρόμοι που έχουν δοκιμαστεί μέχρι
σήμερα δεν είναι κυρίως θέμα καλής ή κακής προσέγγισης, επιτυχημένων ή
αποτυχημένων πρακτικών, από ευφυή ή μέτρια στελέχη, αλλά βασίζονται
κυρίως στις αξίες με τις οποίες σχεδιάζεται μια εκπαιδευτική πολιτική.
Περιεχόμενα
Α. Οικονομική και Ανθρωποκεντρική προσέγγιση
Β. Δέκα βασικά διλήμματα για την επαγγελματική εκπαίδευση
Γ. Ενδεικτικές πρακτικές με βάση τις δύο προσεγγίσεις για την ΕΕΚ
- Προσέγγιση μαθητών
- Καινοτομία, δημιουργικότητα, επιχειρηματικότητα
- Σύνδεση με την “αγορά εργασίας”
- Οι επιλογές της Μαθητείας
- Σχέση Επαγγελματικής με Γενική εκπαίδευση
Δ. Ο ρόλος των καθηγητών στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση
Ε. Είναι τόσο όμορφος ο κόσμος; Έγιναν όλα ιδανικά;
ΣΤ. Παραπομπές – Επεξηγήσεις
Α. Οικονομική και Ανθρωποκεντρική προσέγγιση
Ο ένας δρόμος εκσυγχρονισμού της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΕΕΚ) δοκιμάστηκε κατά το παρελθόν και
αφορούσε στην αναβάθμιση αποκλειστικά του επαγγελματικού της ρόλου,
αγνοώντας τον κοινωνικό, δηλαδή τους πραγματικούς μαθητές της. Η άνοιξη
όμως της επαγγελματικής εκπαίδευσης άρχισε να “γλυκοχαράζει” μόνο με την
προσπάθεια ταυτόχρονης αναβάθμισης του κοινων ικού και του
επαγγελματικού της ρόλου.
Οι δύο δρόμοι δεν είναι θέμα καλής ή κακής προσέγγισης αλλά
βασίζονται στις αξίες με τις οποίες σχεδιάζεται μια εκπαιδευτική
πολιτική. Με απλά λόγια θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ένας δρόμος
επικεντρώνεται άμεσα στον Άνθρωπο, και μέσω αυτού προσδοκά τη βελτίωση
της κοινωνίας και της οικονομίας . Ο άλλος επικεντρώνεται άμεσα στη
βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, την οποία οφείλει να
υποστηρίζει η Επαγγελματική Εκπαίδευση, με την προσδοκία στη συνέχεια αυτή να
επιδράσει στην αναβάθμιση της ζωής των ανθρώπων. Προφανώς, υπάρχουν
αρκετές “γειτονιές” εκατέρωθεν οι οποίες δεν ανταποκρίνονται αμιγώς
στους δύο βασικούς «προορισμούς» αλλά έχουν παραχωρηθεί πιο κοντά στη
μία ή στην άλλη περιοχή, ανάλογα με τους κοινωνικούς συσχετισμούς, τις
αντιστάσεις των δασκάλων, των μαθητών ή των γονέων.
Η παράλληλη αναβάθμιση του κοινωνικού και του επαγγελματικού ρόλου
της ΕΕΚ προέκυψε από την εμπειρία της κρίσης κατά την οποία
εξαφανίστηκαν τα εξωτερικά κίνητρα μάθησης και το σχολείο θα έπρεπε να
αναπτύξει εσωτερικά κίνητρα, αλλά και από την διερεύνηση των
ιδιαιτεροτήτων της Χώρας με αφορμή την κρίση (1). Αποδείχθηκε ότι δεν είναι δυνατόν η Επαγγελματική Εκπαίδευση να γίνει ελκυστική, να προσελκύσει περισσότερους μαθητές
και να ανταποκριθεί στον Επαγγελματικό της ρόλο, δηλαδή να “παράγει”
αξιόπιστους επαγγελματίες, αν δεν καταφέρει να υποστηρίξει και να
ενθαρρύνει τους υφιστάμενους μαθητές που την επιλέγουν, ώστε να κάνουν
μια νέα αρχή στα ΕΠΑΛ, αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του
Επαγγελματικού Σχολείου. Αν δηλαδή δεν ενισχυθούν τα χαρακτηριστικά του
Σχολείου. Ενός σχολείου που φροντίζει ισόρροπα να προετοιμάσει τους
μαθητές του για τη ζωή και το επάγγελμα, δεν αναπαράγει τις κοινωνικές
ανισότητες αλλά επιδιώκει να τις μειώσει, δημιουργεί εσωτερικά κίνητρα
μάθησης και δεν ξεχνάει ότι απευθύνεται σε εφήβους και όχι σε εξαρτήματα
μηχανών στα οποία οφείλει απλώς να κάνει ποιοτικό έλεγχο
καταλληλόλητας.
Το Στρατηγικό πλαίσιο για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Μαθητεία το οποίο εγκρίθηκε στο τέλος του 2016 (2) και άρχισε σταδιακά να γίνεται πράξη από το 2017 υιοθέτησε ως προϋπόθεση την ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου της ΕΕΚ ως εξής:
“Ο επαγγελματικός ρόλος αφορά στην προετοιμασία των
αποφοίτων ώστε να είναι ικανοί να εισέλθουν με επιτυχία και αξιώσεις στο
επάγγελμα και παράλληλα να συμβάλουν στη βελτίωση του επιχειρηματικού
και εργασιακού περιβάλλοντος και συνδέεται άμεσα με την εθνική
προσπάθεια για παραγωγική ανασυγκρότηση, με επίκεντρο τη γνώση και την
εργασία. Ο κοινωνικός ρόλος αφορά την προετοιμασία
των αποφοίτων για τη ζωή. Παράλληλα, επιχειρεί να αξιοποιήσει τα
χαρακτηριστικά της ΕΕΚ για να περιορίσει το φαινόμενο της μετατροπής των
κοινωνικών ανισοτήτων σε εκπαιδευτικές, φαινόμενο το οποίο προέρχεται
από αδυναμίες προηγούμενων βαθμίδων της εκπαίδευσης. Ο κοινωνικός ρόλος
αποτελεί προϋπόθεση και εξυπηρετεί απόλυτα και τον επαγγελματικό ρόλο
καθώς έχει ως στόχο να καταστήσει εφικτή την ενεργό, δημιουργική
συμμετοχή όλων των μαθητών/εκπαιδευόμενων στην εκπαιδευτική διαδικασία
και να δημιουργήσει ένα ελκυστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον που να
ανταποκρίνεται στις υψηλές απαιτήσεις της ΕΕΚ”.
Β. Δέκα βασικά διλήμματα για την επαγγελματική εκπαίδευση
Στην εφαρμογή μιας εκπαιδευτικής πολιτικής για την ΕΕΚ αναδεικνύονται μια σειρά “πρακτικά” διλήμματα όπως:
- “Αποτελεσματικό” σχολείο με μεγιστοποίηση του “βαθμού απόδοσης” (όφελος /κόστος) ή σχολείο για όλους με μεγιστοποίηση του κοινωνικού οφέλους;
- ΕΕΚ φίλτρο επιλογής και ταξινόμησης των μαθητών ή θεσμός ενίσχυσης της κοινωνικής κινητικότητας;
- Επαγγελματικός προσανατολισμός από μικρή ηλικία σε εξειδικευμένες ειδικότητες άμεσης ανταποδοτικότητας για την αγορά; Ή ολοκληρωμένες συνεργατικές δράσεις εκπαιδευτικών για τη διερεύνηση ενδιαφερόντων – κλίσεων των μαθητών, σε συνδυασμό με ευρείς ορίζοντες επιλογών ώστε ο απόφοιτος να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις αλλαγές που θα συναντήσει στο μέλλον;
- Δημιουργία καινοτόμων παραγωγικών μηχανών σε μια κοινωνία ανταγωνισμού ή προετοιμασία εφήβων για τη ζωή και την εργασία σε μια κοινωνία συνεργασίας και αλληλεγγύης;
- Μελλοντικοί πολίτες και εργαζόμενοι για την αναπαραγωγή της οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας η οποία μας οδήγησε στο σημερινό μοντέλο ανάπτυξης που ευθύνεται σημαντικά για την κρίση; Ή βιώσιμη ανάπτυξη με βάση την οργάνωση, την επιστήμη και την τεχνολογία, την τήρηση των προδιαγραφών, την ποιότητα, την προστασία του περιβάλλοντος, την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών;
- Σχολείο απομονωμένο από την κοινωνία αλλά καθοδηγούμενο κεντρικά αποκλειστικά από την αγορά; Ή σε επικοινωνία με την κοινωνία ώστε να αφουγκράζεται τα προβλήματα, να παρεμβαίνει, να προετοιμάζει τους μαθητές για το επάγγελμα και τη ζωή και να βοηθάει τις τοπικές κοινωνίες;
- Μαθητεία με ευθύνη αποκλειστικά των επιχειρήσεων ή προετοιμασία των μαθητών για την αξιοπρεπή ένταξή τους στην εργασία με την καταλυτική υποστήριξη του σχολείου;
- Ανταγωνισμός ΕΕΚ με τη Γενική Εκπαίδευση ή αξιοποίηση καλών πρακτικών συμπερίληψης για όλη την εκπαίδευση;
- Αλλαγές “από τα πάνω” με αυστηρό έλεγχο, γραφειοκρατία που τον εγγυάται και ανταγωνιστικότητα που τον υποστηρίζει ή ενθάρρυνση πρωτοβουλιών “από τα κάτω” με συνεργασία και συλλογικότητα
- Σχολείο του ανταγωνισμού μεταξύ μαθητών και μεταξύ καθηγητών ή κοινοτικό σχολείο της συνεργασίας και της αλληλεγγύης;
Εν τέλει: ΕΕΚ για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας ή την ευημερία της κοινωνίας;
Δείτε ολόκληρο το άρθρο εδώ:
